Of het zin heeft
Rikko geeft op de vroege ochtend inspiratie om de dag bewust te beginnen. Hij leest om 6 uur de teksten uit een oud kerkelijk leesrooster en zo rond 7 uur deelt hij de gedachte die dan op-popt. Elke werkdag te lezen en te beluisteren.
Tekst onder afbeelding
Of het zin heeft
Goedemorgen en van harte welkom bij de PopUpGedachte. Ik ben Rikko en ik schrijf overwegingen om de dag mee te beginnen. Zo ‘sochtends tussen zes en zeven lees ik de teksten zoals die vandaag in vele kerken in de wereld gelezen zullen worden en vraag me af of er iets blijft haken – een gedachte, een richting, een intentie. Vandaag deze.
Of het zin heeft – PopUpGedachte maandag 21 november 2022
Het is wel belangrijk dat het zin heeft. Dat het zinnig is. We hebben er zelfs een heel nieuw woord voor bedacht. Een woord dat qua plek in het Nederlandse taalveld zomaar het woord religie komt vervangen. Dat zijn grote schoenen om te vullen, hè? Nogal een relevant woordje, dat religie. Met het verdwijnen naar de marge van veel religieus leven, is de macht van het woordje wat tanende. Maar toch, het leven en de historie is er mee doordrinkt. En welk woord komt haar van haar plek drijven; zingeving. Het moet wel zin hebben. We moeten het gevoel hebben dat het zin heeft.
Daar is natuurlijk iets mee. Religie is lekker open als woord. Dat kan iets betekenen als bijeenbrengen, al zijn de geleerden het er niet over eens. Maar zingeving, dat heeft heel concreet betekenis. De ervaring van zin, belang, nut. En dat is tricky, want wat heeft zin, wat heeft nut, wat heeft betekenis. De FIFA gaat er niets van merken als niemand kijkt. Zo kopt de NOS vanochtend Oftewel, dát heeft geen nut. Vroeger keken wij thuis überhaupt niet, zeker niet op zondag. Maar aan heel dat voetbal hing iets afgodisch, althans dat was de teneur. Niet heel expliciet, ze zouden het ook niet zo zeggen – maar toch. Als de godenzonen spelen en de hand van God een doelpunt maakt, kun je er wel iets van begrijpen. Van die argwaan. En dan ging het dus niet over zin of geen zin, heeft het zin of niet om wel of niet te kijken. Het hoorde bij je religie dat je niet keek – in elk geval niet op zondag. Punt.
We hebben hier zomaar twee ethische systemen te pakken. De deontologische en de utilistische. Dat betekent zoveel als: iets moet of mag niet omdat het zo geschreven staat. Zo zijn de regels. Of de utilistische, iets moet of mag niet omdat het wel of geen zin heeft. Het effect. Er is echter nog een derde, een Jezus-achtige zou ik haast zeggen. En die denkwijze over zin en over religie zet deze twee manieren van denken met gemak op achterstand. En dat gaat zo.
In die tijd gebeurde het dat Jezus opkeek en zag hoe de rijken hun gaven in de offerkist wierpen, maar Hij zag ook een behoeftige weduwe die er twee penningen inwierp. En Hij sprak: 'Waarlijk, Ik zeg u: die arme weduwe heeft er het meeste van allen ingeworpen. Die mensen hebben allen iets van hun overvloed bij de gaven voor God geworpen, maar zij offerde van haar armoe alles waar ze van leven moest.'
Voor het voortbestaan van de tempel is het vrij zinnig dat rijken royale gaven in de offerkist werpen. Dat moet niet alleen – religieus gezien – maar dat helpt ook. Da komt er de arme weduwe, die écht niet er twee penningen in hoeft te werpen, religieus gezien. Wie arm is, hoort te ontvangen. Die hoeft niet te geven, religieus gezien. Maar ze doet het wel. En dat heeft voor de tempel echt geen zin. Bij het leegstorten van de offerkist in de zakken die vervoerd worden naar de schatkamer, rollen er zomaar twee muntjes weg. Ach, het zijn maar penningen, denkt de pennigmeester. En ik heb haast. Het maakt geen voelbaar verschil, dat er wel of niet twee penningen aan de schatkamer zijn toegevoegd.
En toch. Deze vrouw is het waar Jezus de aandacht voor vraagt. Zij geeft echt, haar bijdrage heeft écht zin. Het hoeft niet, en het heeft geen zin voor de tempel, maar in Jezus’ rekenmodel hebben die twee muntjes pas echt zin. Maak van deze rabbi niet je penningmeester, want dat gaat niet goed, kan ik je verzekeren.
De rabbi van Nazareth tapt uit een ander ethisch vaatje, ze noemen het wel de deugdethiek. Die kijkt naar intentie, naar het waarom, naar de hele mens en de overwegingen. Of misschien wel eenvoudiger: naar de liefde waarmee een handeling gebeurt. Dan kan de grootste klootzak besluiten om zich in te houden – en zien we daar een grootse groei. En kan de grootste filantroop eigenhandig een natuurgebied redden en zien we dat het nauwelijks gewicht in de schaal legt. Al is het fantastisch zinnig voor de aarde.
Zingeving en religie gaan over liefde. Over de liefde waarmee de handeling plaatsvind. Die geeft gewicht én zin én kleur. Een fijne focus voor mijn eigen handelingen, maar ook een uitdaging om elkaars handelingen in dat licht te zien en te waarderen.
Tot zover vanochtend. Een hele goede maandag gewenst – en vrede, en alle goeds.
